काठमाडौं। पछिल्ला दिनमा अन्तर्राष्ट्रिय मिडिया र सामाजिक सञ्जालमा चीनले “गर्भवती रोबोट” विकास गरी मानिसजस्तै बच्चा जन्माउने तयारी गरिरहेको दाबी व्यापक रूपमा फैलिएको छ। विभिन्न समाचार माध्यमहरूले यसलाई प्रजनन प्रविधिको नयाँ युगको रूपमा चित्रण गरे पनि तथ्य जाँच गर्दा यसको प्रामाणिकता गम्भीर प्रश्नमुनि परेको छ।
रिपोर्टअनुसार, चीनको Guangzhou स्थित Kaiwa Technology नामक कम्पनीका अनुसन्धानकर्ता Zhang Qifeng ले २०२६ सम्ममा यस्तो रोबोट बजारमा ल्याउने दाबी गरेका छन्। उक्त रोबोटमा कृत्रिम गर्भाशय (Artificial Womb) प्रयोग गरेर बच्चालाई गर्भधारणदेखि जन्मसम्मको सम्पूर्ण प्रक्रिया सम्भव हुने बताइएको छ। यो प्रविधिको लागत करिब १ लाख युआन (करिब १९ लाख नेपाली रुपैयाँ) पर्ने अनुमान गरिएको समाचार प्रकाशित भएका छन्। यसलाई चीनमा घट्दो जन्मदर, वृद्धजनसंख्या र प्रजनन समस्यासँग जोडेर व्याख्या गरिएको छ।
तर, तथ्य जाँच गर्ने विश्वसनीय संस्था स्नोप्सले यस समाचारलाई गलत ठहर गरेको छ। अनुसन्धानपछि प्रष्ट भएको छ कि झाङ क्विफेङ नामका अनुसन्धानकर्ता चिनिने कुनै प्रमाण भेटिएको छैन। सोधपुछ गरिएको नानयाङ टेक्नोलोजिकल विश्वविद्यालयले समेत यस्तो नामको विद्यार्थी वा परियोजना नभएको पुष्टि गरेको छ। यसबाहेक, समाचारसँगै प्रयोग गरिएका रोबोटका तस्बिरहरू समेत कृत्रिम बुद्धिमत्ताबाट सिर्जना गरिएको पाइयो।
यसरी, विश्वसनीय वैज्ञानिक प्रकाशन वा चिनियाँ सरकारी निकायबाट कुनै आधिकारिक घोषणा नभएको अवस्थामा यो समाचारलाई प्रविधिको चमत्कारिक उपलब्धि भन्दा पनि भ्रान्तिको रूपमा बुझ्नुपर्ने देखिन्छ।
यद्यपि, कृत्रिम गर्भाशय प्रविधि विज्ञान जगतमा नयाँ होइन। विगतमा प्रयोगशालामा भेडा र अन्य जनावरका भ्रूणलाई कृत्रिम तरिकाले विकास गरिएको उदाहरण छन्। तर, मानव शिशु जन्माउने स्तरसम्म प्रविधि पुगेको वैज्ञानिक प्रमाण हालसम्म छैन। त्यसैले “गर्भवती रोबोट” को दाबी वैज्ञानिकभन्दा बढी सनसनीखेज देखिन्छ।
यो समाचारले भने एउटा महत्वपूर्ण प्रश्न उठाउँछ प्रजनन प्रविधि कहाँसम्म जान सक्छ? यदि भविष्यमा कृत्रिम गर्भाशय वा रोबोटमार्फत शिशु जन्माउन सम्भव भयो भने यसले नारीको जैविक भूमिकाबारे गहिरो नैतिक, सामाजिक र कानूनी बहस निम्त्याउनेछ। महिलाको अधिकार, मातृत्वको परिभाषा, र समाजमा परिवारको स्वरूपबारे नयाँ दृष्टिकोण आवश्यक हुनेछ।
निष्कर्षमा, चीनको गर्भवती रोबोटबारे फैलिएको समाचार अहिलेको अवस्थामा असत्य छ। तर, यसले विज्ञान र समाजबीचको संवेदनशील बहसलाई सतहमा ल्याएको छ। भविष्यमा यस्ता समाचार आउँदा पाठक र दर्शकले तथ्य जाँच गर्ने बानी बसाल्नु नै सबैभन्दा महत्वपूर्ण हुनेछ।
