काठमाडौँ । फोन्पे पेमेंट सर्भिस (Fonepay) र भारतको नेशनल पेमेंट्स कर्पोरेशन (NPCI International) बीचको सहकार्यले २१ मे २०२५ देखि ‘अन्तरदेशीय क्यूआर’ सेवा औपचारिक रूपमा सञ्चालनमा आएको छ। यसले भारतीय यात्रुहरूलाई आफ्नो Unified Payments Interface—यूपीआई (एकीकृत भुक्तानी अन्तरफेस) एपमार्फत नेपालका करिब १६ लाख क्यूआर (QR: Quick Response) कोड स्क्यान गरी तुरुन्तै भुक्तानी गर्न सक्षम बनाएको छ ।
प्रणालीले फोरेक्स-सहमति अनुसार ‘दोहोरो मुद्रामा सेटलमेन्ट’—भारतीय रुपैयाँ (INR) र नेपाली रुपैयाँ (NPR) दुबैमा—गर्छ, जसले विनिमय दरको अस्पष्टतालाई घटाउँदै तुरुन्तै खुद्रा व्यापारीसम्म पैसा पुर्याउँछ । पहिलो चरण सम्पन्न भएसँगै, Fonepay ले भारतीय पर्यटक-केन्द्रित बजार जस्तै ठमेल, पोखरा र लुम्बिनीका स-साना MSME खुद्रामा नगदरहित कारोबारलाई प्रवर्धन गर्ने लक्ष्य राखेको छ। कम्पनीका अनुसार मार्च २०२४ को पाइलटपछि १ लाखभन्दा बढी क्रस-बोर्डर ट्रान्स्याक्सन सम्हालिएको थियो, जसले ‘लाइनमा साटाहाट’ (real-time settlement) को सम्भावना प्रमाणित गर्यो।
दोस्रो चरणमा, नेपाली प्रयोगकर्ताले भारतभित्र UPI क्यूआर स्क्यान गरी भुक्तानी गर्न सक्ने सुविधा थपिनेछ; आवश्यक नियामक स्वीकृति पर्खंदै छ — जसलाई २०२५ भित्र सक्रिय गरिने योजना Fonepay ले सार्वजनिक गरेको छ। यस्ता सहकार्यले नेपाल पर्यटन बोर्डले लामो समयदेखि उठाउँदै आएको “क्यास-लाइट टुरिज्म” अवधारणा बलियो बनाउने विश्वास गरिएको छ।
हाल भारतीय प्रयोगकर्ताका लागि प्रति कारोबार व्यापारीलाई १.९५ प्रतिशत शुल्क लाग्नेछ भने भारतमा समान सेवा सुरु भएपछि नेपाली बैंकहरूलाई सेवा शुल्क भाग बाँडफाँट गरिनेछ — नयाँ मोडेल नगदरहित दक्षिण एशियाली यात्रु प्रवाहलाई सरल बनाउने फिनटेक विज्ञहरूको मत छ । उद्योग विश्लेषकहरूले संकेत गरेका छन्, QR-आधारित यस्तो सीमापार सेवा साना व्यवसायका लागि स्वीकृत कार्ड टर्मिनलभन्दा सस्तो विकल्प बनेर, नेपाल–भारत आर्थिक सम्बन्धलाई ‘डिजिटल राजमार्ग’ मार्फत थप घनिष्ठ बनाउन सक्छ।
