काठमाडौँ । कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) को नाममा विश्वभर चर्चा कमाएको Builder.ai नामक स्टार्टअप कम्पनी एआई प्रविधिको प्रयोग नगरीकनै करोडौं डलर लगानी उठाएर अन्ततः आर्थिक रूपले धराशायी भएको छ। Microsoft, SoftBank र Qatar Investment Authority जस्ता ठूला लगानीकर्ताबाट $500 मिलियनभन्दा बढी लगानी संकलन गरेको कम्पनीले वास्तविकतामा मानव श्रमिकमार्फत म्यानुअल कोड लेखन गरिरहेको खुलासा भएपछि कम्पनीले आर्थिक संकट व्यवस्थापन प्रक्रिया सुरु गरेको हो।
एआईको नाममा मानव श्रम
Builder.ai ले आफ्नो प्लेटफर्ममा “Natasha” नामक डिजिटल सहायक प्रयोग गरी एआईद्वारा एप निर्माण गर्ने दाबी गरेको थियो। तर, Wall Street Journal को २०१९ को रिपोर्ट अनुसार, कम्पनीको पछाडि भारतीय इन्जिनियरहरूले म्यानुअल रूपमा कोड लेख्ने काम गरिरहेका थिए, र एआईको प्रयोग न्यूनतम मात्रामा थियो। कम्पनीले एआई प्रविधिको नाममा मानव श्रम प्रयोग गरी ग्राहकहरूलाई सेवा दिइरहेको थियो।
आर्थिक अनियमितता र लगानीकर्ताको धोका
कम्पनीले २०२४ मा $220 मिलियन राजस्व भएको दाबी गरे पनि, वास्तविक राजस्व $55 मिलियन मात्र रहेको आन्तरिक अनुसन्धानले देखाएको छ। यस्तै, २०२३ को राजस्व पनि $180 मिलियन बाट घटाएर $45 मिलियन मा पुनः मूल्याङ्कन गरिएको छ। यस्तो राजस्वको अत्यधिक बढाइचढाइ र आर्थिक अनियमितताका कारण प्रमुख ऋणदाताले कम्पनीको $37 मिलियन रकम जफत गरेपछि कम्पनीले दिवालिया (insolvency) प्रक्रिया सुरु गरेको हो।
नेतृत्व परिवर्तन र कर्मचारी कटौती
कम्पनीका संस्थापक Sachin Dev Duggal ले २०२५ को सुरुमा CEO पदबाट राजीनामा दिएका थिए, र Manpreet Ratia नयाँ CEO बनेका थिए। तर, कम्पनीको आर्थिक स्थिति सुधार गर्न नसकिएपछि अधिकांश कर्मचारीहरूलाई बर्खास्त गरिएको छ, र कम्पनीले UK, US, UAE, Singapore र India मा आर्थिक संकट व्यवस्थापन प्रक्रिया अघि बढाएको छ।
लगानीकर्ताको विश्वासमा आघात
Builder.ai मा Microsoft, SoftBank, Qatar Investment Authority लगायतका ठूला लगानीकर्ताहरूले $500 मिलियनभन्दा बढी लगानी गरेका थिए। कम्पनीले एआई प्रविधिको प्रयोग गरी एप निर्माण सजिलो बनाउने दाबी गर्दै लगानीकर्ताको विश्वास जितेको थियो। तर, वास्तविकतामा एआई प्रविधिको प्रयोग नगरीकनै मानव श्रमिकमार्फत सेवा प्रदान गरिरहेको खुलासा भएपछि लगानीकर्ताहरूले ठूलो धोका महसुस गरेका छन्।
निष्कर्ष
Builder.ai को पतनले एआई प्रविधिको नाममा गरिने बढाइचढाइ र ठगीप्रति सतर्क रहनुपर्ने सन्देश दिएको छ। प्रविधिको वास्तविकता र दाबीबीचको अन्तर बुझ्न नसक्दा लगानीकर्ताहरूले ठूलो आर्थिक क्षति व्यहोर्नु परेको छ। यो घटना एआई स्टार्टअपहरूमा पारदर्शिता र उत्तरदायित्वको आवश्यकता झल्काउने उदाहरण बनेको छ।
