काठमाडौं । चीनले विश्वकै पहिलो पूर्णतः मानवविहीन बाँध निर्माण गरेर पूर्वाधार निर्माणमा नयाँ युगको सुरुआत गरेको छ। Yangqu Dam नामक यो जलविद्युत परियोजना AI, रोबोट, र 3D प्रिन्टिङ प्रविधि को प्रयोगबाट मानव श्रमबिनै निर्माण गरिएको हो। परियोजना पूरा भएपछि बाँधले वार्षिक ५ अर्ब किलोवाट-घण्टा विद्युत् उत्पादन गर्नेछ र करिब १५०० किमी लामो उच्च-भोल्टेज लाइन हुँदै हेनान प्रान्तमा ऊर्जा पठाउने लक्ष्य छ । यस्तो पूर्णतः स्वचालित “लेयर-बाइ-लेयर” मोडेल भविष्यमा सडक, रेल वा सुरुङ जस्ता जोखिमपूर्ण ठूला-आकारका पूर्वाधार पनि मानवविहीन रूपमा बनाउन ‘ब्लूप्रिन्ट’ बन्ने विज्ञहरूको आँकलन छ ।
परियोजनाको झलक
चीनका वैज्ञानिकहरूले Yangqu Dam लाई “विश्वकै ठूलो 3D-प्रिन्टेड संरचना” हुने दाबी गरेका छन् । बाँधका हरेक तहलाई एआई एल्गोरिद्म(Algorithm)ले डिजिटल रूपमा ‘काटेर’ रोबोट–रोलर, ड्राइभरलेस डम्प-ट्रक र एक्स्काभेटरहरूलाई स्वचालित आदेश दिन्छ । १८० मिटर अग्लो यो बाँधलाई चीनको स्वतन्त्र निर्माण क्षमताको एक ऐतिहासिक सफलता मानिएको छ।
यी मेशिनहरू २४×७ सञ्चालनमा रहने भएकाले निर्माण गति मानिस-केन्द्रित परियोजनाभन्दा धेरै तीव्र छ ।
3D-प्रिन्टिङ र “लेयर-बाइ-लेयर” प्रविधि
AI सिस्टमले बाँधलाई स्तर-स्तरमा छाप्ने 3D-प्रिन्टिङ-जस्तै पद्धति अपनाएको छ, जसले परम्परागत काठका फर्मवर्क वा मोल्डको आवश्यकता हटाउँछ । यसले कङ्क्रिटको खपत नियन्त्रण र समीकरणात्मक रूपले घटेका बिक्रि-दोष दुवै सुनिश्चित गर्छ ।
प्रत्येक तह बिछ्याएर कन्प्याक्ट गर्नुअघि रपछि सेन्सर-सुसज्जित रोलरहरूले घनत्व र समतलता स्क्यान गर्छन्, जुन डेटा पुनः AI मा फिड-ब्याक भई अर्को तहका निर्देशहरू तय हुन्छन् ।
विद्युत् उत्पादन र राष्ट्रिय ग्रिड
पूरा हुँदा Yangqu Dam ले ५ अर्ब kWh भन्दा बढी स्वच्छ ऊर्जा सिर्जना गर्नेछ, जुन करिब १.५ मिलियन टन कोइला दहन बराबर हो ।
यो ऊर्जा हेनानसम्म पु¥याउन १५०० किमी लामो उच्च-भोल्टेज ट्रान्समिसन लाइन बिच्छ्याइँदै छ, जसले चीनको ग्रिड सफा-ऊर्जा लक्ष्यमा ठूलो टेवा पुर्याउनेछ ।
भविष्यमुखी प्रभाव
वैज्ञानिकहरूका अनुसार यस मानवविहीन निर्माण मोडेलले हिमाली भू-भाग, मरुभूमि वा भूकम्पीय जोखिम क्षेत्रहरूमा पनि सुरक्षित, सस्तो र तीव्र निर्माण सम्भव बनाउनेछ ।
टीमले यो प्रविधि सडक, रेल मार्ग र भूमिगत टनेलमा परीक्षण गर्ने योजना अघि सारेको छ, जसले “AI इन्फ्रा-इन्डस्ट्री” को नयाँ युग खोल्ने संकेत गर्छ ।
निष्कर्ष
Yangqu Dam ले देखाएको AI + रोबोट + 3D-प्रिन्टिङ संयोजनले, पूर्वाधार निर्माणमा मानव-केन्द्रित मोडेललाई सिरे-फेर्न सक्ने सम्भावना उजागर गरेको छ । ऊर्जा उत्पादनदेखि लागत-सुरक्षा-गुणस्तरसम्म, यस बाँधले “भविष्यको स्मार्ट-निर्माण” सम्भावना नेपाली वास्तविकतामा पनि बहसको विषय बन्नेछ ।
