काठमाडौं । गुगल डीपमाइन्ड (Google DeepMind) ले हालै सार्वजनिक गरेको ‘अल्फाअर्थ फाउन्डेसन’ (AlphaEarth Foundations) नामक नयाँ एआई (AI) प्रविधिले पृथ्वीको सतहको अवस्था बुझ्नमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याएको छ । यो प्रविधिले स्याटेलाइटका तस्बिर, रडार र मौसमी तथ्याङ्कहरू प्रयोग गरेर वातावरणीय जानकारी प्रदान गर्छ ।
के हो अल्फाअर्थ प्रविधि ?
अल्फाअर्थ (AlphaEarth) एक उन्नत कम्प्युटर प्रणाली हो जसले स्याटेलाइट र मौसमका विभिन्न स्रोतहरूबाट जानकारी सङ्कलन गरेर नक्सा तयार पार्छ । यसले जङ्गल, पानी, कृषि भूमि, भवन र अन्य भू-भाग छुट्याएर देखाउँछ । सामान्यतया मानिसको आँखाले नदेखिने वातावरणीय परिवर्तनहरू पनि यसले स्पष्ट पार्छ ।
किन आवश्यक छ यो प्रविधि ?
यो प्रणालीले कृषिका लागि उपयुक्त जमिन, सौर्य प्यानल राख्न मिल्ने ठाउँ वा सम्भावित बाढी आउन सक्ने क्षेत्र पहिचान गर्न सहयोग गर्छ । साथै वर्षौंसम्मका परिवर्तनलाई तुलना गरेर देखाउने भएकाले वातावरणीय अध्ययन अझै भरपर्दो बनेको छ ।
कसरी काम गर्छ ?
पृथ्वीलाई साना साना टुक्रामा (१० मिटर बराबरको भाग) बाँडेर प्रत्येक टुक्राबाट आएको जानकारी सङ्कलन गरिन्छ । त्यसपछि विभिन्न रङको प्रयोग गरेर नक्सामा देखाइन्छ, जसलाई प्रयोगकर्ताले सजिलैसँग बुझ्न सक्छन् ।
कहाँ प्रयोग भइरहेको छ ?
ब्राजिल, क्यानडा, अन्टार्कटिकाजस्ता स्थानमा परीक्षण गरिएको यो प्रविधि ‘म्यापबायोमास’ (MapBiomas) जस्ता संस्थाहरूले प्रयोग गरिरहेका छन् । यी संस्थाहरूले हरियाली, मरुभूमि र अन्य भू-उपयोगबारे तथ्याङ्क तयार पारिरहेका छ ।
सुरक्षा र गोपनीयताका पक्ष
यो प्रविधिले कुनै पनि व्यक्तिको व्यक्तिगत जानकारी प्रयोग गर्दैन । सार्वजनिक वातावरणीय तथ्याङ्क मात्र प्रयोग गरिन्छ ।
निष्कर्ष
अल्फाअर्थले अब हामीलाई स्याटेलाइटबिना नै स्याटेलाइटजस्तै दृष्टिकोण दिन थालेको छ । यसले नीति निर्माण, वातावरणीय योजना र प्राकृतिक स्रोतको संरक्षणमा ठूलो परिवर्तन ल्याउन सक्छ । नेपालले पनि समयमै यस्ता प्रविधिहरू अपनाए जलवायु परिवर्तनको प्रभाव घटाउन र स्रोतको दीर्घकालीन व्यवस्थापनमा सहयोग पुग्नेछ ।
