काठमाडौं । चिनियाँ इन्जिनियरहरूले माकाक बाँदरको दिमागको कार्यप्रणाली अनुकरण गर्न सक्ने नयाँ पुस्ताको ‘ब्रेन–लाइक’ कम्प्युटर सार्वजनिक गरेका छन्। ‘Darwin Monkey’ नाम दिइएको यो प्रणाली चीनको पूर्वी प्रान्त झेजियाङस्थित झेजियाङ विश्वविद्यालयको राष्ट्रिय मस्तिष्क बुद्धिमत्ता प्रयोगशालाले विकसित गरेको हो।
यो कम्प्युटरमा प्रयोगशालाद्वारा स्वदेशमै विकसित गरिएका तेस्रो पुस्ताका ‘Darwin 3’ नामक ९६० वटा न्युरल प्रोसेसिङ युनिट (चिप) जडान गरिएका छन्। यी चिपहरूले दुई अर्बभन्दा बढी पल्स्ड न्युरोन र एक सय अर्बभन्दा बढी सिनाप्सलाई समर्थन गर्न सक्छन्, जसले गर्दा यसलाई दृष्टि, श्रवण, भाषा र सिकाइ जस्ता बहुआयामिक क्षमतासहितको सोच्ने क्षमता हुने विश्वकै पहिलो ब्रेन–लाइक कम्प्युटरको उपाधि प्राप्त भएको छ।
प्रयोगशालाका अनुसार Darwin Monkey सामान्य सञ्चालन अवस्थामा करिब दुई हजार वाट मात्र बिजुली खपत गर्छ। यो क्षमताले मस्तिष्क–समान कम्प्युटिङ प्रविधिलाई व्यावहारिक बनाउन ठूलो टेवा पुर्याउने अपेक्षा गरिएको छ।
अनुसन्धान टोलीले यसमा विभिन्न उन्नत अनुप्रयोगहरू पनि सफलतापूर्वक तैनाथ गरेका छन्। Darwin Monkey ले ‘DeepSeek’ नामक ब्रेन–लाइक ठूलो मोडेल चलाएर तार्किक तर्क, सामग्री सिर्जना र गणितीय समस्या समाधानजस्ता जटिल कार्य गर्न सक्छ। यसको शक्तिशाली न्युरोन र सिनाप्स क्षमताको प्रयोग गर्दै यसले सी–एलिगान्स, जेब्राफिस, मुसा र माकाक लगायत विभिन्न आकारका जनावरका दिमागको प्रारम्भिक सिमुलेशन पनि गर्न सक्छ।
विशेषज्ञहरूका अनुसार, यस प्रविधिले न्युरो–विज्ञान अनुसन्धानमा नयाँ मार्ग खोल्नेछ। जनावरको दिमाग सिमुलेशनमार्फत रोगको अध्ययन, औषधि परीक्षण र कृत्रिम बौद्धिकता विकासमा ठूलो योगदान पुर्याउन सक्नेछ। साथै, यसले जैविक मस्तिष्क र कृत्रिम बुद्धिमत्ता बीचको सम्बन्धबारे अझ गहिरो बुझाइ दिलाउने अपेक्षा गरिएको छ।
चीनले पछिल्ला वर्षमा कृत्रिम बुद्धिमत्ता र मस्तिष्क–समान कम्प्युटिङ प्रविधिमा ठूलो लगानी गर्दै आएको छ। Darwin Monkey को विकासलाई चीनको स्वतन्त्र अनुसन्धान क्षमताको प्रमाणका रूपमा हेरिएको छ, जसले पाश्चात्य प्रविधिमा निर्भरता घटाउन मद्दत गर्नेछ।
यो परियोजनामा संलग्न वैज्ञानिकहरूको भनाइमा, Darwin Monkey जस्तो प्रणाली भविष्यमा मानव–स्तरको सोच्ने क्षमतासम्म पुग्ने दिशा तर्फ एउटा महत्त्वपूर्ण कदम हो। तर, यससँगै नैतिकता, सुरक्षा र सामाजिक प्रभावबारे गहिरो छलफल आवश्यक हुने चेतावनी पनि दिइएको छ।
