काठमाडौं। सन् २०२५ जुलाई १ मा चिलीस्थित ATLAS वेधशालाले पत्ता लगाएको C/2025 N1 (3I/ATLAS) नामक अन्तरतारकीय(Interstellar) वस्तु अहिले वैज्ञानिक समुदायमा बहसको केन्द्र बनेको छ। ‘Oumuamua र 2I/Borisov पछि पत्ता लागेको यो तेस्रो यस्तो वस्तु हो, जुन सूर्यलाई एक अत्यन्तै तीव्र र टेढो मार्गबाट छिचोलेर जान्छ। यसको उत्पत्तिबारे आश्चर्यजनक दाबीहरू गरिएका छन्।
हार्भर्ड (Harvard) विश्वविद्यालयका खगोलशास्त्री एभी लोएब र उनका सहयोगीहरूका अनुसार, C/2025 N1 को गतिमार्ग पृथ्वीको कक्षपथीय समतलसँग मात्र ५ डिग्रीको भिन्नतामा छ। यस्तो संयोग केवल ०.२% सम्भावनामा मात्र हुन्छ। अझ चकित पार्ने कुरा के हो भने, यो वस्तु शुक्र, मंगल र बृहस्पतिको नजिकैबाट अत्यन्तै सटीक कोणमा गुज्रनेछ। यस्तो त्रिग्रहीय संयोगको सम्भावना मात्र ०.००५% रहेको वैज्ञानिकहरूको दाबी छ।
यसरी मिल्ने गतिमार्ग कुनै पनि स्वाभाविक अन्तरिक्ष वस्तुका लागि अत्यन्तै दुर्लभ भएकाले लोएब टोलीले यसको प्राकृतिक उत्पत्तिमा शङ्का गरेका छन्। उनीहरू एलियन प्रविधिको सम्भावनालाई नकार्ने पक्षमा छैनन्, तर प्रमाणको अभावमा यसलाई वैज्ञानिक अनुसन्धानको मुद्दा बनाउन आग्रह गर्छन्। “हामी यो वस्तु एलियन यान नै हो भनिरहेका छैनौं, तर यस्तो असामान्य मिलन हुँदा वैज्ञानिक दृष्टिबाट गहिरो अध्ययन आवश्यक छ,” लोएबले भनेका छन्।
यद्यपि अधिकांश खगोलशास्त्रीहरूले अहिले पनि यसलाई एक प्रकारको धूमकेतु हुनसक्ने सम्भावनालाई उच्च प्राथमिकतामा राखेका छन्। तस्बिरहरूमा केही धूम्रगोलो देखिए पनि, ग्यास उत्सर्जनको प्रत्यक्ष प्रमाण अहिलेसम्म भेटिएको छैन। यसैले वैज्ञानिकहरू अक्टोबर २९ मा सूर्यनिकट बिन्दुमा पुग्दा वस्तुको स्वभाव स्पष्ट हुने आशामा छन्।
नेपालजस्ता मुलुकका लागि यस्तो अन्तरिक्षीय बहस वैज्ञानिक चेतना बढाउने अवसर पनि हो। यस्ता विषयले नेपाली युवा वैज्ञानिक र विद्यार्थीहरूलाई अन्तरिक्ष अनुसन्धानमा रुचि बढाउने प्रेरणा दिन सक्छ। C/2025 N1 को कथा वैज्ञानिक तर्क, तथ्य र सम्भावनाको सन्तुलनसहित कसरी चासोको विषय बन्न सक्छ भन्ने उत्कृष्ट उदाहरण हो।
निष्कर्षमा, C/2025 N1 एलियन यान हो वा होइन भन्ने निष्कर्षमा पुग्न अहिले उपयुक्त समय होइन। तर यसको असाधारण मार्ग र संयोगीय तथ्यहरूले विज्ञानमा खुलेर प्रश्न गर्नुपर्ने वातावरण बनाएको छ। वैज्ञानिक उत्तरको खोजीमा शङ्का गर्न डराउनुहुँदैन, किनकि यही शङ्काले अन्ततः सत्यको बाटो देखाउँछ।
